Ο ρόλος του πατέρα και το μεγάλωμα των παιδιών
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΠΑΤΕΡΑ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΓΑΛΩΜΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ
Τι σημαίνει είμαι πατέρας; Τι παίρνει ένα παιδί από τον πατέρα του; Ταυτίζεται η λειτουργία του πατέρα μέσα στην οικογένεια με το πρόσωπο του γεννήτορα; Τι σημαίνει «καλός» και «κακός» πατέρας; «παρών» η «απών» πατέρας; Τι συμβαίνει στις μονογονικές οικογένειες; Κάθε Κάθε απόπειρα προσέγγισης της έννοιας της πατρότητας οδηγεί αναπόφευκτα σε ένα πλήθος ερωτημάτων αποδεικνύοντας την πολυσημαντότητά της.
Η σύγχρονη πραγματικότητα
Μέχρι τις αρχές της 10ετίας του ’60, η ψυχολογική έρευνα είχε κυρίαρχα εστιάσει στη σημασία της μητέρας για το μεγάλωμα των παιδιών. Άλλωστε το στερεότυπο του «αμέτοχου» πατέρα, που απλά προμήθευε ένα δυνατό, από απόσταση, πρότυπο στα παιδιά του καθώς και υλική και ηθική υποστήριξη στη σύντροφό του, ήταν όχι μόνο πολιτισμικά αποδεκτό, αλλά και σε σημαντικό ποσοστό ζητούμενο στις Δυτικές κοινωνίες. Ο κλασικός τύπος οικογένειας, που βασιζόταν στο θεσμό του γάμου και στη σύμπτωση των δύο διαστάσεων της πατρότητας, (αυτής του γεννήτορα και αυτής του κοινωνικού πατέρα), στο ίδιο πρόσωπο, αλλάζει. Οι συνέπειες των μεταβολών αυτών στην άσκηση της πατρότητας είναι πολλαπλές και διαφοροποιούνται ανάλογα με τους παράγοντες που επιφέρουν κάθε φορά τη ρήξη με τις προδιαγραφές του παρελθόντος. Σήμερα δεν υπάρχει ένας μοναδικός, (από κοινωνική άποψη), τύπος πατέρα. Οι ραγδαίες μεταβολές, της θέσης της γυναίκας στην παραγωγική διαδικασία, της βιοτεχνολογίας (τεχνητή γονιμοποίηση, προσδιορισμός πατρότητας με DNA, κ.λ.π), του οικογενειακού δικαίου (αντικατάσταση της έννοιας της πατρικής εξουσίας από εκείνην της γονικής μέριμνας, υιοθεσίες, παρένθετες μητέρες κ.λ.π), αλλά και των ιδεολογικών τάσεων της κοινωνίας μας, επιδρούν δραστικά στον κλασσικό τύπο της πυρηνικής οικογένειας. Καθιστούν όλο και πιο επίκαιρο το ερώτημα «ποιος είναι ο πατέρας», εφόσον προυποθέτουν το διαχωρισμό της λειτουργίας του γεννήτορα από εκείνης του κοινωνικού πατέρα. Το ίδιο ερώτημα τίθεται ωστόσο από άλλη σκοπιά και στην περίπτωση του νέου τύπου οικογενειών που δημιουργούνται από την συμβίωση ενός ζευγαριού με παιδιά από προηγούμενους γάμους, όπου ενδεχομένως το παιδί (-ά) αναφέρεται μεν σε έναν πατέρα-γεννήτορα, που του έδωσε το όνομά του και σε έναν άλλο άνδρα που είναι ο σύντροφος της μητέρας και είναι υπεύθυνος για τη διαπαιδαγώγησή του σε καθημερινή βάση. Επιπρόσθετα το αυξανόμενο φαινόμενο των μονογονικών οικογενειών φέρνει στην επιφάνεια το ερώτημα που αφορά τις επιπτώσεις της απουσίας του κοινωνικού πατέρα στην ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού
Το πέρασμα στην πατρότητα
Η μετάβαση στη γονική ιδιότητα αποτελεί συνθήκη έντονων ενδοψυχικών και διαπροσωπικών ανακατατάξεων. Γι’ αυτό και δίκαια χαρακτηρίζεται σαν περίοδος «κρίσης». Κρίση ψυχολογική, ψυχοκοινωνική, ακόμα και ψυχοσωματική, αφού αγγίζει ταυτόχρονα πολλά πεδία: το σωματικό, το ενδοψυχικό, το πεδίο των σχέσεων, το κοινωνικό. Ειδικά για τον άνδρα , που γίνεται πατέρας για πρώτη φορά, αντιπροσωπεύει την πιο θυελώδη ψυχολογικά εποχή στη σταθεροποίηση της πατρικής ταυτότητας. Όντας έξω από το φώς των προβολέων, αισθάνεται απομονωμένος, με ανικανοποίητες τις ανάγκες του για φροντίδα και προσοχή, καθώς η σύντροφός του απορροφάται από τις δικές της σωματικές και ψυχολογικές αλλαγές και τη φροντίδα του βρέφους. Σε ένα πιο συνειδητό επίπεδο, ο νέος πατέρας, βιώνει έντονες αλλαγές στην αίσθηση των υποχρεώσεων που αναλαμβάνει, αβεβαιότητα για την επίδραση που το βρέφος μπορεί να έχει στη συζυγική σχέση και συνεπώς αλλαγές στην αίσθηση του εαυτού. Θα πρέπει ωστόσο να δούμε αυτή την ψυχική αναστάτωση, όχι σαν μια μορφή ψυχοπαθολογίας, αλλά σαν έκφραση μιας τυπικής εξελικτικής διεργασίας. Όσο κι’ αν κάθε κρίση καθιστά τα άτομα ευάλωτα, παράλληλα τα ενδυναμώνει. Μ’ αυτήν την έννοια θεωρούμε την περίοδο μετάβασης στην πατρότητα, σαν κρίση «απαρτίωσης», από την οποία το «Εγώ» μπορεί να εξέλθει μεταποιημένο, εμπλουτισμένο, ισχυροποιημένο. Τα σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα εισηγούνται ότι η ενεργητική συμμετοχή του άνδρα στην εγκυμοσύνη της συντρόφου του και τη φροντίδα του βρέφους καθώς και η θετική εμπειρία του τοκετού, μειώνουν το άγχος και την καταθλιπτικότητα. Επιπρόσθετα τα όποια δυσφορικά φαινόμενα αναφέραμε αντιροπούνται από την επιθυμία για παιδί στον άνδρα.
Η επιθυμία για παιδί στον άνδρα
Οι ρίζες της επιθυμίας για παιδί στον άνδρα, τοποθετούνται τόσο στην λειτουργία του πατέρα να συντηρεί και να παρέχει, όσο και στη δυνατότητα του να δημιουργήσει ένα συναισθηματικά πλούσιο δεσμό με το παιδί του ώστε να ζήσει μια αμοιβαία εξελικτική εμπειρία. Όταν ένας άνδρας γίνεται πατέρας, επιβεβαιώνει τον ανδρισμό του μέσα από την ταύτιση με τον δικό του πατέρα, ανατρέπει τον εξαρτητικό ρόλο παιδιού-γονιού, παίρνοντας τη θέση αυτού πού φροντίζει τον πιο αδύνατο. Ισχυρά κίνητρα για την τεκνοποίηση αποτελούν ακόμη, οι τάσεις αυτοπραγμάτωσης και έκτασης του εαυτού μέσα από τους απογόνους, που συνεπάγονται την απώθηση των υπαρξιακών αγωνιών και φόβων θανάτου. Τέλος η επιθυμία για παιδί είναι άρρηκτα δεμένη με τις ανάγκες του ζευγαριού (λιγότερο η περισσότερο υγιείς), για επανόρθωση, βελτίωση, έκταση και ανάπτυξη της σχέσης.
O ρόλος, η λειτουργία και το πρόσωπο του πατέρα
-Ρόλος είναι το σύνολο των συμπεριφορών που οι άλλοι (κοινωνία), δικαιολογημένα, περιμένουν από «έναν πατέρα». Τα κύρια χαρακτηριστικά του πατρικού ρόλου είναι:
-Τροφέας
-Παραγωγός
-Παιδαγωγός
-Προστάτης
-Λειτουργία είναι όλες οι, βασικά ασυνείδητες, στάσεις και συμπεριφορές που καθιστούν έναν γεννήτορα πατέρα δίνοντας νόημα στην πατρότητα. Αναφέρομαι στο νόημα που παίρνει για έναν άνδρα το γεγονός ότι αναγνωρίζεται ως πατέρας ενός παιδιού, η/και τη σημασία που έχει για το παιδί το ότι αναγνωρίζει αυτόν τον άνδρα για πατέρα.
-Το πρόσωπο του πατέρα παραπέμπει στον άνδρα εκείνον, που αναλαμβάνει την ευθύνη να ανταποκριθεί στις κοινωνικές απαιτήσεις του «πατρικού ρόλου» και «λειτουργεί» σαν πατέρας, στο πλαίσιο που προδιαγράφουν οι προσωπικές του «δυνατότητες», οι συνθήκες διαβίωσης και εργασίας, η περιρρέουσα ιδεολογία αλλά και οι νομοθετικές ρυθμίσεις της κοινωνίας στην οποία ζεί. Οι διαδικασίες αυτές συνιστούν τις προϋποθέσεις σύμφωνα με τις οποίες ένας άνδρας υπερβαίνει την ιδιότητα του γεννήτορα και αποκτά την υπόσταση του πατέρα.
Τη θέση του πατέρα, επομένως, πράγμα που καταδεικνύει και η εθνολογική έρευνα, μπορούν να πάρουν διάφοροι άνδρες και όχι απαραίτητα ο γεννήτορας.
Η βασική λειτουργική επίδραση του πατέρα, αφ’ ης στιγμής εμφανίζεται στο προσκήνιο, (αμέσως μετά τη γέννηση), είναι διαχωριστική.
Παρεμβάλλεται στη δυαδική, συμβιωτική από τη φύση της, σχέση μητέρας- παιδιού, διαχωρίζοντας τα δύο μέρη και βγάζοντας έτσι το παιδί από τη θέση του προσώπου που ικανοποιεί την μητέρα.
Σε αυτή τη διεργασία προϋπόθεση είναι η αναγνώριση και αποδοχή από τη μητέρα του πατρικού λόγου, ακόμα κι αν ο συγκεκριμένος πατέρας (της πραγματικότητας ), είναι απών, ανεπαρκής, η νεκρός.
Αυτό θα οδηγήσει στο πέρασμα από τη δυαδική στην τριαδική οικογενειακή θέση και θα ανοίξει το δρόμο για την αναβολή ικανοποίησης της επιθυμίας του παιδιού (αποκλειστική κατοχή της μητέρας), μέσω της μετάθεσής της σε άλλα άτομα αναλόγως του φύλου του.
Μ’ άλλα λόγια, ο πραγματικός πατέρας είναι εκείνος, ο οποίος, βρίσκοντας την απόλαυσή του δίπλα σε μια γυναίκα, δεν θα την αναζητήσει στη σχέση του με το παιδί του. Δεν θα παρεμβαίνει στο παιδί όλη την ώρα και για όλα τα πράγματα. Δεν θα νομοθετεί για τα πάντα στρεφόμενος προς το χώρο του γιού η της κόρης του σε κάθε πεδίο. Οδηγεί το παιδί ώστε να μη μείνει προσκολλημένο σε μια ατέρμονη αναζήτηση μιας ισχυρής πατρικής μορφής, η μιας ανέφικτης απόλαυσης, ακολουθώντας διαφορετικά κατά περίπτωση μονοπάτια: φανατική προσκόλληση σε κάποιον αρχηγό η κάποιο πολιτικοθρησκευτικό σύστημα, ναρκωτικά κ.ο.κ.
Όπως προανέφερα και άλλα πρόσωπα, οικεία της μητέρας η ακόμη και διάφοροι κοινωνικοί φορείς, είτε οι εκπαιδευτικοί, η ο επιμελητής ανηλίκων, μπορούν να συμμετέχουν στην εγκαθίδρυση μιας δομής που αντιπροσωπεύει την πατρική λειτουργία. Προϋπόθεση γι’ αυτό είναι η δυνατότητα του κάθε φορέα να ενσαρκώσει την πατρική λειτουργία, καθώς και η αναγνώριση από τη μητέρα της αυθεντίας του λόγου του.
H επίδραση της λειτουργίας του πατέρα στο μεγάλωμα του παιδιού είναι πολυεπίπεδη:
α) στο επίπεδο της ψυχοσυναισθηματικής ανάπτυξης, διασφαλίζοντας τις δυνατότητες αυτονομίας και ανεξαρτησίας, που είναι απαραίτητες για μια ισορροπημένη ζωή.
β) στο επίπεδο της οργάνωσης της προσωπικότητας, αναδεικνύοντας τις ψυχικές δομές που επιτρέπουν να συγκρατηθούν οι παρορμητικές δυνάμεις, δίνοντας (μέσω ταυτίσεων), στο Εγώ (που είναι ο κεντρικός πυλώνας του ατόμου), τα μέσα να τις ελέγξει (Υπερεγώ), και τη δυνατότητα να ολοκληρωθεί (ιδανικό του Εγώ).
γ) στο επίπεδο της αυτοπεποίθησης και της εικόνας του σώματος.
Τυπολογία του πατέρα
Η ύπαρξη του πατέρα και μόνη στην οικογένεια, χωρίς αυτός ο ίδιος «να κουνήσει ούτε καν το δαχτυλάκι του», ασκεί διαχωρισμό και απαγόρευση. Είναι λοιπόν για το μωρό ένας, κατ’ αρχήν, «ενοχλητικός» τρίτος, που «εξουσιάζει», έχει δηλ. δύναμη και εισάγει νόημα, που οδηγεί σε «σκέψη».
Έχοντας στο νου τις δυο αυτές έννοιες και τα αντίθετά τους («αδυναμία», «ευαισθησία»), θα σκιαγραφήσω 4 τύπους πατέρων.
α) Ο αυταρχικός πατέρας: πρόκειται για άνδρες που η ακαμψία των «ηθικών» τους αξιών, η εμμονή στην τήρηση των παραδοσιακών «αρχών» και της «τάξης», τους οδηγούν σε μια ιδεοληπτική τήρηση των ορίων και σε μια υπερβολική και ανυποχώρητη απαίτηση οι άλλοι, ιεραρχικά κατώτεροί τους, να υπακούουν τυφλά. Συχνά η λιποψυχία, η, η αδυναμία του παιδιού τους να ανταποκριθεί, εκλαμβάνεται σαν έλλειψη αγάπης και σεβασμού, επισύρει τιμωρία και απορριπτική στάση. Κατ’ αυτόν τον τρόπο παραμορφώνεται η έννοια της «εξουσίας», που εκλαμβάνεται από το παιδί σαν τυραννία, αφού χάνονται τα χαρακτηριστικά της υπομονής, της ευμένειας και της επιείκιας. Συχνά οδηγεί το παιδί σε ακραίες στάσεις όπως τυφλή «αντιεξουσιαστικότητα» η υποταγή.
β) Ο αδύναμος πατέρας: είναι ο άνδρας που «αφήνει τα πάντα να περάσουν». Ένας εκπαιδευτής που δεν «παιδεύει». Δυσκολεύεται να αναλάβει το ρόλο εκείνου που επιβάλλει στερήσεις, όταν είναι αναγκαίες, προκειμένου να ασκηθεί το παιδί του στην μελλοντική ελευθερία. Παρέχει για να μην κρίνεται αρνητικά. Έτσι το παιδί μένει χωρίς όρια, κατακλύζεται από αβεβαιότητα, άγχος και ανασφάλεια.
γ) Ο ορθολογιστής πατέρας: Αναπτύσσει και συντηρεί με το παιδί του μια σχέση σχεδόν αποκλειστικά προσανατολισμένη στην ανταλλαγή ιδεών. Ο πατρικός του ρόλος γίνεται αποκλειστικά «ηθικοπλαστικός», η σχέση του με το παιδί του αναπτύσσεται καθυστερημένα και μόνο από τη στιγμή που είναι δυνατή η διανοητική ανταλλαγή. Ζεί τη σχέση αφηρημένα και χωρίς συναισθηματικότητα, όπως με όλους. Το παιδί του δυσκολεύεται στην ψυχοσυναισθηματική του ολοκλήρωση και συχνά στρέφεται προς τη μητέρα.
δ) Ο συναισθηματικός πατέρας: Είναι ο άνδρας για τον οποίο ο χώρος των αισθημάτων και της ευαισθησίας επικρατεί καθολικά. Επιδιώκει με το παιδί του, μια συνεχή συναισθηματική σχέση, μέσω διαχύσεων, σαν ένα είδος «δεύτερης μάνας», την οποία συχνά υποκαθιστά. Υποκύπτει στους χτύπους της ευαισθησίας του, λιγότερο από αδυναμία και περισσότερο από μια ηδονή στη δραματοποίηση των συγκινήσεων. Μ’ αυτόν τον τρόπο αποδυναμώνει τη θέση του ρυθμιστή της απόστασης στην τριαδική συναλλαγή και ενισχύει (ασυνείδητα πάντα) τις εξαρτητικές τάσεις του παιδιού.
Αυτοί οι 4 τύποι πατέρων είναι φυσικά σχηματικοί και στην πραγματικότητα δεν συναντώνται αμιγείς. Προσπάθησα με αυτά τα πλαστά πορτραίτα να δείξω ότι ιδανικός πατέρας δεν υπάρχει και ότι η επίδραση του κάθε πραγματικού πατέρα στο μεγάλωμα του παιδιού του, εξαρτάται από την προσωπικότητα , τα βιώματά του και την ψυχολογική του ετοιμότητα για την ανάληψη του ρόλου του
Ερευνητικά δεδομένα για την επίδραση του πατρικού ρόλου στα παιδιά
Απ’ όσα ανέφερα, που είναι προϊόν της ψυχολογικής και ψυχαναλυτικής έρευνας, νομίζω ότι γίνεται σαφές πως η συμβολή της πατρικής λειτουργίας είναι εξίσου σημαντική με εκείνην της μητρικής, τουλάχιστον σε ότι αφορά το καίριο ζήτημα της ψυχοσυναισθηματικής ανάπτυξης και απαρτίωσης της προσωπικότητας των παιδιών. Αλλά όχι μόνον. Η σύγχρονη έρευνα και σε άλλα πεδία (κοινωνιολογικό, κοινωνικό, ανθρωπολογικό), επιβεβαιώνει το παραπάνω συμπέρασμα . Από τη μετα-ανάλυση 100 περίπου μελετών, στην Ευρώπη και τις Η.Π.Α, σχετικών με την επίδραση της αγάπης του πατέρα στην ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού προέκυψαν τα εξής:
- Ο βαθμός απόρριψης η αποδοχής του παιδιού από τον πατέρα η την μητέρα, επηρεάζει την ανάπτυξη του παιδιού στον ίδιο βαθμό.
- Ο βαθμός απόρριψης η αποδοχής του παιδιού από τον πατέρα η την μητέρα, επηρεάζει την αυτοπεποίθηση και τη συναισθηματική σταθερότητα του παιδιού στον ίδιο βαθμό.
- Ο κίνδυνος ανάπτυξης επιθετικής, βίαιης, η γενικότερης παραπτωματικής συμπεριφοράς, επηρεάζεται στον ίδιο βαθμό από την αποδοχή η απόρριψη του παιδιού από κάθε έναν από τους δυο γονείς.
- Δεν διευκρινίζεται η διαφοροποίηση ως προς το φύλο του απορριπτομένου παιδιού και του απορρίπτοντος γονέα, οπότε διατηρώ κάποιες επιφυλάξεις, μεθοδολογικού τύπου. Τα συμπεράσματα πάντως δεν παύουν να είναι ενδεικτικά.
Είναι δεδομένο ότι η ενεργός συμμετοχή των πατέρων στο μεγάλωμα των παιδιών, παρουσιάζει σαφή αυξητική τάση τα τελευταία 40 χρόνια στις δυτικές κοινωνίες. Αυτό παρατηρείται τόσο στο χρόνο που αφιερώνεται, όσο και στο πρότυπο που διαμορφώνεται κοινωνικά. Στις μέρες μας, το πρότυπο του συμμετοχικού, στοργικού πατέρα και συζύγου δεν θεωρείται συνώνυμο του αδύναμου άνδρα, που τον «κυβερνά η γυναίκα του», από όλο και μεγαλύτερα κοινωνικά στρώματα. Αυτό είναι από μόνο του θετικό γεγονός. Οι τρόποι και τύποι της αλληλεπίδρασης πατέρα-παιδιού, δεν είναι προκαθορισμένοι ούτε υπάρχει κάποια ειδική «συνταγή». Εξαρτώνται από την ηλικία του παιδιού και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του και φυσικά από τα χαρακτηριστικά και την προσωπικότητα κάθε ξεχωριστού πατέρα.
Προϋπόθεση για μια θετική αλληλεπίδραση, (πέραν από την τακτική, αν όχι καθημερινή, διάθεση χρόνου), είναι η επικοινωνία αυτή να είναι προϊόν επιθυμίας και όχι καταναγκασμού.
Επίσης, το ουσιαστικό δεν είναι πόσο χρόνο διαθέτει ένας πατέρας με τα παιδιά του, αλλά τι κάνει με αυτά, δηλαδή η ποιότητα της αλληλεπίδρασης καθώς και η σταθερότητά της. Π.χ. Δεν αρκεί να μεταφέρει ένας πατέρας το παιδί του από και προς το σχολείο, αλλά να ενδιαφέρεται ειλικρινά (και όχι κουτσομπολίστικα!) για το πώς πέρασε, τι έμαθε, τι θα ήθελε κι’ αυτό χωρίς σχόλια και δίχως να προσδοκά οπωσδήποτε μια απάντηση και να ματαιώνεται αν δεν την παίρνει.
Το παίξιμο με τα παιδιά. Είναι γνωστό σε όλους μας ότι το παιχνίδι αποτελεί για το παιδί τη βασική πηγή γνώσης, απόκτησης εμπειριών και ανάπτυξης δεξιοτήτων. Έχει βρεθεί ότι οι πατέρες δίνουν περισσότερο χρόνο και σημασία από τις μητέρες στο παίξιμο με τα παιδιά τους. Οι πατέρες παρακινούν τα παιδιά τους, ιδιαίτερα τα αγόρια, για σωματικά και κατά κανόνα έντονα παιχνίδια. Η σωματική και δυναμική αυτή προσέγγιση έρχεται σαν συμπλήρωμα και αντιπαρατίθεται στο λεκτικό, γαλήνιο μητρικό τρόπο και η διαφορά αυτή ωφελεί τα παιδιά. Αρκεί ο γονιός να αντιλαμβάνεται και να σέβεται τις δεξιότητες και επιθυμίες του γιού η της κόρης του, δίνοντάς τους ευκαιρίες για ανάπτυξη πρωτοβουλιών.
Η απόδοση στο σχολείο. Οι επιδόσεις των παιδιών στο σχολείο καθώς και η δυνατότητα ανάπτυξης φιλικών και συναισθηματικών δεσμών των παιδιών, εξαρτάται επίσης από το έμπρακτο ενδιαφέρον του πατέρα για τη σχολική τους δραστηριότητα και εργασία. Σε μετα-ανάλυση 24 ερευνών (1987-2007, ν=22.300) στην Ευρώπη, σχετικών με την ενεργό και συστηματική συμμετοχή του πατέρα στη ζωή των παιδιών τους, βρέθηκε ότι:
- Πετύχαιναν καλύτερα στο σχολείο και είχαν υψηλότερο επίπεδο μόρφωσης
- Ανέπτυσσαν καλύτερες σχέσεις φιλίας με παιδιά και των δυο φύλων
- Οι πιθανότητες να έχουν μπλεξίματα με την αστυνομία ήταν στατιστικά σημαντικά χαμηλότερες
- Τα κορίτσια όταν έφτασαν σε ηλικία 33 ετών, εάν στην ηλικία των 16 είχαν καλή σχέση με τον πατέρα τους, είχαν καλύτερες σχέσεις με τον σύντροφο η τον σύζυγό τους, όπως επίσης και καλύτερη σωματική και ψυχική υγεία
- Παιδιά από οικογένειες χαμηλών κοινωνικοοικονομικών στρωμάτων, όταν ο πατέρας τους εμπλεκόταν ενεργά στη ζωή τους, παρουσίαζαν μείωση παραπτωματικής συμπεριφοράς, αύξηση γνωσιακών δεξιοτήτων ( I.Q., λογικές και γλωσσικές)
Mερικές επισημάνσεις πάνω σε ειδικά ζητήματα
Διαζύγιο: μετά το χωρισμό συνήθως ακολουθεί μια μακρά περίοδος, περίπου δυο χρόνων, αποδιοργάνωσης, διάσπασης και αναζήτησης νέων τρόπων για την αντιμετώπιση της καινούργιας κατάστασης. Οι πατέρες και όταν δεν αναλαμβάνουν την επιμέλεια των παιδιών, έχουν σημαντικό ρόλο στην όλη διαδικασία. Επαρκώς εμπεριστατωμένες έρευνες (E.M. Hetherington, M. Cox, R. Cox: “Play and social interaction in children following divorce”, Journal of social issues, 1989, 35, 26-49), έδειξαν ότι τα αγόρια που οι πατέρες τους διατηρούσαν καλές σχέσεις μαζί τους, παρά το γεγονός ότι δεν βρισκόταν πια στο σπίτι, προσαρμόστηκαν καλύτερα και στην οικογένεια με τις μητέρες τους και στο σχολικό περιβάλλον με τα άλλα παιδιά.
Πατρική επιμέλεια: Είχε ευεργετικά αποτελέσματα στα αγόρια που ζούσαν με τους πατέρες τους, τα οποία έδειξαν πιο ώριμα, πιο κοινωνικά και με ισχυρότερη αυτοεκτίμηση απ’ ότι τα αγόρια που ζούσαν με τις μητέρες τους. Τα κορίτσια αντίθετα, ήταν λιγότερο απαιτητικά, πιο ώριμα και ανεξάρτητα, όταν την επιμέλεια είχε αναλάβει η μητέρα τους.
Πατριός: Το μόνο επιβεβαιωμένο στοιχείο πού μπορώ να παραθέσω είναι πως αν η μητέρα και ο πατριός επιτρέπουν και ενθαρρύνουν την αγάπη του παιδιού για το φυσικό του πατέρα, ευνοείται τόσο η κοινωνική όσο και η μαθησιακή του πορεία.
Ειδικές δυσκολίες των πατέρων στις μέρες μας
Οι συνθήκες εντατικοποίησης της εργασίας , η αβεβαιότητα για το εργασιακό και όχι μόνον, μέλλον, η αντιμετώπιση του διλλήματος : επιτυχημένος άνδρας καριέρας η συμμετοχικός και στοργικός πατέρας και σύζυγος, είναι μερικές από τις δυσκολίες αυτές. Παρ’ όλα αυτά η τάση ενεργού συμμετοχής των νέων πατέρων στην οικογένεια είναι αυξητική. Ίσως συντελεί σ’ αυτό η ένταξη των γυναικών στην παραγωγική διαδικασία. Αυξητική πάντως φαίνεται να είναι και η συχνότητα άγχους και καταθλιπτικότητας. Μάλιστα αυτά παρουσιάζονται 1-1,5 χρόνο μετά την απόκτηση παιδιού.
Σύνοψη
Για να είναι ένας άνδρας "καλός πατέρας" οφείλει:
1. Να έχει συμφιλιωθεί με τις δικές του παθητικές και μητρικές τάσεις, ώστε να μην έχει ανάγκη να υποκαταστήσει τη μητέρα και να αναλάβει τα παιδιά ως προς την εκπλήρωση των μητρικών λειτουργιών.
2. Να μην υποκαθιστά τα παιδιά για να αποσπά την προσοχή και την φροντίδα της μητέρας τους, δηλαδή να κυριαρχεί στις επιθυμίες εξάρτησης και να μη ζηλεύει τα παιδιά.
3. Να δημιουργεί ατμόσφαιρα εμπιστοσύνης και ασφάλειας, μέσω συναισθηματικής κατανόησης.
4. Να φροντίζει για την καλή φυσική και ψυχική υγεία, τη δική του και των άλλων.
5. Να είναι ικανοποιημένος που είναι άνδρας, πατέρας και σύζυγος, να αγαπάει την ιδέα ότι είναι πατέρας αυτών των παιδιών και σύζυγος αυτής της γυναίκας.
6. Να μάθει να παίζει.
7. Να μάθει να ακούει.
______________________________________________________________
«Θα μπορούσατε, εάν το επιθυμούσατε, να περάσετε τον καιρό σας συγκρίνοντας τη συμπεριφορά του παιδιού σας με κάποιο κριτήριο που έχετε εκ των προτέρων θέσει. Κριτήριο που βασίστηκε στο δικό σας οικογενειακό πρότυπο ή στο πρότυπο που σας παρέδωσε κάποιος που θαυμάζατε. Αλλά ίσως αντλήσετε μια πολύ πιο πλούσια και αποδοτική εμπειρία συγκρίνοντας τον προσωπικό αγώνα του παιδιού σας προς την κατεύθυνση της ανεξαρτησίας, με το βαθμό εξάρτησης που εσείς καλλιεργήσατε επειδή το παιδί σας εμπιστεύθηκε εσάς και το γενικό πλαίσιο του σπιτιού σας.»
Donald W. Winnicott : «Συζητήσεις με τους γονείς»
ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΦΡΑΝΤΖΙΟΣ
Ομιλία προς τους γονείς των μαθητών της Σχολής "ΧΙΛΛ"
Αθήνα 11/03/2011
Ομιλίες
Αυτός ο τομέας είναι κενός.